Geniusz ptaków
Jennifer Ackerman

"Dobrze jest polerować swój mózg, pocierając go o mózgi innych." Michel de Montaigne

Po rewelacyjnym "Mikrobiomie" i fascynujących "Pierwszych znakach", z zainteresowaniem sięgnęłam po kolejną publikację z serii #nauka, w której odpowiada mi sposób przypominania dotychczasowej i zdobywania nowej wiedzy, o otaczającym świecie w skali mikro i makro, w ujęciu historycznym i współczesnym, z większą lub mniejszą oczywistością, na poważnie i z humorem. Wciągają podsumowania naukowe, wnioski z obserwacji, ciekawostki, anegdoty i porównania. Uzmysławiamy sobie, jak wiele zagadnień z różnych dyscyplin nauki pozostało jeszcze do poznania. Wspaniałe, że przez całe życie można uczyć się i odkrywać, utrwalać szacunek wobec otaczającej przyrody i zamieszkujących ją istot. Odnośnie ptaków, dopóki w naszej rodzinie nie zadomowiła się piękna i rozśpiewana nimfa, nie przypuszczałam nawet, jak mądre, błyskotliwe i sprytne jest to stworzenie.

Autorka przekonuje czytelnika o niezwykłym geniuszu avesów, znaczącym elemencie natury Ziemi i kultury człowieka. Poznajemy ptasie mózgi i formy ich aktywności, zasady działania wyrafinowanych zmysłów, obserwacji, uczenia się, eksperymentowania, orientacji w czasie i przestrzeni, zdolności tworzenia rozbudowanych map mentalnych i doskonałych systemów nawigacji. To także spojrzenie na wyjątkową adaptację do lokalnych warunków środowiska, zapamiętywanie imponującej ilości szczegółów, intuicyjne podejście do rozwiązywania problemów. Ptaki jako istoty społeczne, współpracujące, bawiące się, co ciekawe, z zaobserwowanymi świadectwami transmisji kulturowej. Spoglądamy na budowanie gniazd, ich artystyczne ozdabianie, posługiwanie się narzędziami. Wyrażamy podziw dla różnorodnego śpiewu, naśladownictwa głosowego, dialektów regionalnych, a także dla talentów tanecznych.

Przekonujemy się, że choć ptasie mózgi są wielkości orzecha, to jednak potrafią więcej niż wskazują na to ich rozmiary, wykonują precyzyjne operacje myślowe, zadziwia sprawność koncentracji. I tak jak my jako ludzie, potrafimy być ciekawymi świata, tak i ptaki posiadają tę cechę. Informacje podawane są na przykładzie gatunków zamieszkujących różne części globu, mile widziana byłaby większa ich różnorodność. Publikację czyta się z zainteresowaniem, nie zawsze jest przejrzyście, wiadomości często powielają się, w podobnych odsłonach i pokrewnych wnioskach, wkrada się niepotrzebne zawirowanie, przeskakujemy z jednego tematu do drugiego, aby za chwilę wrócić do pierwszego. Jednak wdrażamy się w styl narracji i koncentrujemy na zdobywaniu wiedzy, która ogólnie rozpatrując, podawana jest w przystępny i przyjacielski sposób.

bookendorfina.pl

Bardzo ciężko się zaczynało czytać - może z racji wydania? Nie jest wybitnie 'pro-czytelnicze': grube, druk dosyć mały, obrazków jak na lekarstwo, miękka okładka i tani papier. Ale jak już się człowiek wciągnął to poszło! I trudno się było oderwać.

To taki zbiór publikacji naukowych tłumaczonych na normalny język. Cenię sobie takie pozycje. Obecnie jest ich cała masa i Ackerman się na ich tle specjalnie nie wyróżnia, co zresztą w niczym nie przeszkadza. 

Przerażały mnie te wszystkie nazwy ptaków - szczerze żałuję, że nie ma tutaj ich zdjęć czy ilustracji (choć wiem, że pewnie podniosłoby to znacznie cenę książki). Jak i tego, że autorka jest Amerykanką, a więc na tamtejszych ptakach się skupia. Ale w sumie... nie jest to przecież mankament!

Chętnie przeczytam inne książki z tej serii.

Dlaczego sięgnęłam po publikację z serii nauka wydaną przez Wydawnictwo UJ zatytułowaną "Geniusz ptaków"? Poczułam się zachęcona stroną wizualną tegoż woluminu, zafrapowana intrygującym i wyzwalającym chęć poznania meritum tytułem, a także zaciekawiona zawartością tejże książki, która - jak zapewnia wydawca - jest nie tylko idealną lekturą dla pasjonatów ptaków, ale również dla zwykłego laika pragnącego poszerzyć swoją podstawową wiedzę dotyczącą owego gatunku zwierząt. Zapraszam na moją opinię. 
 

Jennifer Ackerman (ur. 1959) - utytułowana dziennikarka pisząca o nauce, przyrodzie i biologii człowieka od niemal 30 lat. Jest autorką poczytnych książek popularnonaukowych. Współpracuje m.in. z czasopismami "Scientific American", "National Geographic" i "The New York Times". Stypendystka Literature Fellowship in Nonfiction w ramach National Endowment for the Arts, Bunting Fellowship oraz Alfred P. Sloan Foundation. (źródło: okładka książki)

Zawsze podziwiałam ptaki za wolność, niezależność, orientację przestrzenną i wydobywanie z siebie cudownych dźwięków tworzących czarujące i kojące melodie. Jednak, jak twierdzi autorka, długo uważano, że ptaki to głupie stworzenia (cóż, ja nigdy tak nie pomyślałam). Niezwykły i nade wszystko ogromnie ciekawy obraz ptaków ujęty w książce stanowi zaprzeczenie wspomnianej teorii. Okazuje się bowiem, że podniebne istoty nie tylko nierzadko wykazują szereg rozmaitych zdolności, ale często wykonują je lepiej od nas, ludzi. Są geniuszami w wielu dziedzinach. A Jennifer Ackerman postanowiła nas, czytelników, uświadomić w tym zakresie, ujawniając umiejętności wybranych ptaków, przekazując sporą dawkę cennych o nich wiadomości oraz obrazując ich życie.

"Geniusz ptaków" to harmonijna, spójna i przede wszystkim przystępna stylistycznie kompozycja uwita z mnóstwa zaskakujących ciekawostek, anegdot przybierających niekiedy humorystyczny, a czasami wzruszający charakter oraz absorbujących informacji poruszających różne aspekty życia ptaków, które oparto między innymi na publikowanych wynikach badań prowadzonych przez rzesze naukowców, w tym: entomologów, neurobiologów, przyrodników, zoologów, geofizyków, a także specjalistów w dziedzinie behawiorystyki zwierząt. Publikacja została podzielona na osiem kilkunastostronicowych rozdziałów tematycznych, a w każdym z nich autorka pochyla się nad niesamowitą aurą ptasiego świata, niepozbawionego wrażeń, doświadczeń, niebywałych umiejętności, a co najważniejsze, inteligencji, elastyczności i bystrości. Każdy pojedynczy etap owej książki urozmaicany jest przytoczeniami wypowiedzi konkretnych badaczy i wykładowców, wszelkimi wnioskami z prowadzonych w przeróżnych zakątkach ziemi obserwacji poszczególnych gatunków ptaków, fragmentami przywołującymi nierzadko komiczne wspomnienia z udziałem tychże stworzeń, a nawet relacjami ze spotkań z rzadkimi bądź zagrożonymi gatunkami owych zwierząt. Praca ta stanowiąca swoiste kompendium wiedzy o ptakach stopniowo wprowadza w świat ptasi, pokazuje drogę rozwoju ptaków na przestrzeni milionów lat, linię ewolucyjną dinozaurów prowadzącą do powstania ptaków oraz omawia w sposób lakoniczny budowę ciała tychże istot. Publikacja ta jest też absorbującą podróżą po świecie w celu poszukiwania ciekawych gatunków, poznania ich, przyjrzenia się bliżej ich zachowaniom, a w dalszej części opisania swych spostrzeżeń, wyłuskania różnic pomiędzy danymi grupami w ptasiej klasyfikacji. Nowa Kaledonia, Barbados, Borneo, Australia, Galapagos - to tylko niektóre z odwiedzanych miejsc, a dzięki wyprawom do nich mamy okazję zaczerpnąć namiastki wiedzy o tych mniej lub bardziej znanych oraz kompletnie nieznanych nam dotąd ptakach i ich zdolnościach, którymi niewątpliwie się szczycą.

Poznamy zatem najinteligentniejszego ptaka, który rozwiązał ośmiostopniowe zadanie logiczne oraz jednego z najrzadziej występujących ptaków na ziemi. Spotkamy się z pewną sikorą chwalącą się zdolnościami akrobatycznymi i nawiedzającą karmniki. Oczami wyobraźni podpatrzymy pisklęta w gniazdach drozdów, strzyżyków oraz czapli modrej. Dowiemy się, kim jest złodziej dźwięków i którego ptaka nauczono melodii pewnej pieśni, "posłuchamy" zachwycającego śpiewu przedrzeźniacza północnego, jak i również dialektów regionalnych owych ptasich istot. Uświadomimy sobie talent budowniczy ptaków, które kreują fascynujące i budzące podziw oraz szacunek gniazda. Uzyskamy informacje, czym sowy ozdabiają swój własny kąt, jakimi sprawnościami mogą pochwalić się gołębie domowe, jaką rolę odgrywały gołębie pocztowe na przełomie stuleci, a także które z ptaków pamiętają co, gdzie i kiedy ukryły. Zapoznamy się z ptasim kompasem, konstrukcją mapy oraz rolą hipokampa u ptaków. Poza tym przyjrzymy się bliżej charakterystyce i sztuczkom wróbla zwyczajnego, zaznajomimy się z jego receptą na sukces, przekonamy się, w jakim celu zbiera niedopałki papierosów oraz w jakich nietypowych miejscach uwija gniazda. Dodatkowo zaczerpniemy wiadomości o gatunkach zagrożonych i zgłębimy się w temat radzenia sobie ptaków z globalnym ociepleniem. To nie wszystko, bowiem dowiemy się jeszcze...

W jakich dziedzinach gołąb jest geniuszem? Dlaczego niektóre gatunki ptaków dziko żyjących zamaczają pokarm? Czy wielkość mózgu jest miarą inteligencji? Którego ptaka nazywa się "ptasim arcydziełem godnym najwyższego uznania"? Ile waży najmniejszy, a ile największy mózg ptaka? Co przyczyniło się do rozwoju ptasich mózgów i pobudzenia zdolności poznawczych? Które ptaki samodzielnie wykonują narzędzia? Które ptaki są najbardziej chętne do zabaw? Dlaczego ptaki śpiewają? Który ptak ukradł szkockiemu turyście tysiąc sto dolarów? Jakie ptaki rozpoznają swe odbicie w lustrze? Które ptaki wykradają kocią karmę? Który ptak wyśpiewuje 36 nut na sekundę? Z czego zbudowana jest doskonała altana? Dlaczego altanniki lśniące nie cierpią koloru czerwonego? Do czego zdolne są altanniki lśniące (samce), aby wzbudzić zainteresowanie potencjanej partnerki? Jaki przydomek nadano orzechówkom popielatym? Odpowiedzi na te i wiele innych pytań znajdziecie w najnowszej publikacji Jennifer Ackerman, do której gorąco odsyłam.

"Geniusz ptaków" to niezwykle wartościowe, błyskotliwe, absorbujące, zaskakujące, a chwilami nawet poruszające opracowanie. Pasja, mądrość, zachwyt, uznanie i szacunek autorki do zwierząt i przyrody biją z każdej strony tegoż woluminu. Chęć dzielenia sie swym zamiłowaniem do ptaków, doświadczeniem, nabywaną latami wiedzą praktyczną oraz spostrzeżeniami jest bardzo wyraźnie widoczna na łamach wspomnianej książki. A przyjemny i prosty sposób przekazania szeroko pojętej wiedzy i pasji w formie jakże zajmującej publikacji jest nie lada sztuką, tym bardziej, że owa skierowana jest nie tylko do miłośników ptasiego środowiska, ale również do zwykłego czytelnika (takiego jak ja) chcącego uszczknąć co nieco na temat pięknych, bystrych i intrygujących stworzeń oraz ich zniewalających, zadziwiających i zapewne jeszcze wielu nieodkrytych umiejętności. Zapewniam, że po lekturze owej książki określenie "ptasi móżdżek" przejdzie w Waszym słowniku do lamusa.

Serdecznie polecam!