Dziwne losy Jane Eyre
Charlotte Bronte

Charlotte Bronte

Dziwne losy Jane Eyre

Najsłynniejsza powieść Charlotte Brontë, która przyniosła jej międzynarodową sławę. Ukazała się po raz pierwszy w październiku 1847 roku w trzech tomach i okazała się wielkim wydawniczym sukcesem.

Powieść pokazuje losy Jane Eyre (która jest narratorką powieści), osieroconej dziewczyny, którą wychowuje pani Sara Reed, żona jej wuja. Zarówno ciotka, jak i jej trójka dzieci nienawidzą dziewczynki. W wieku lat 10 Jane zostaje wysłana na naukę do Zakładu Lowood, słynącej z surowego rygoru. Jane jednak udaje się przeżyć, zdobywa wykształcenie i wreszcie znajduje pracę jako guwernantka, w domu Edwarda Rochestera, samotnie wychowującego przysposobioną córkę. Wydawałoby się, że tu wreszcie znajdzie prawdziwe szczęście. Jednak los upomni się o zadośćuczynienie za winy z przeszłości jej ukochanego pana. Jane nocą ucieka szukać swojej własnej drogi…

Książka Charlotte Brontë jest powieścią kultową. W czym tkwi jej fenomen?  Bez względu na epokę samotność, tęsknota i cierpienie są zawsze te same i zawsze tak samo przeżywane. Zwłaszcza jeśli jest to samotność wśród ludzi, tęsknota za zwykłym ciepłem drugiego człowieka i cierpienie wynikające z odtrącenia przez innych. 

Czy działo się to dawno temu, czy działo się wczoraj – trauma odrzucenia pozostaje ta sama, a lekcja miłości do odrobienia. 

Jane Eyre ukazała tę drogę nie tylko jako możliwą do przezwyciężenia, ale pewną, przykładem własnej osoby ręcząc, że sprawiedliwość istnieje, a cierpienie zostaje wynagrodzone.

Charlotte Bronte, rewelacyjnie ukazała okoliczności życia. Opowieść o dzieciństwie, o poszukiwaniu powołania, o oczekiwaniach wobec dziewcząt czasem wręcz niemożliwych do spełnienia, a przede wszystkim opowieść o kobiecie. O kobiecie, która odkrywa swoją siłę i moc, zaczyna zauważać w jaki sposób wykorzystywać wdzięki, aby jej życie stawało się przyjemne. Historia dziewczyny, która nie miała nic, a za sprawą edukacji i samozaparcia osiągnęła to, czego pragnęła.

Uwielbiam klasykę. Bardzo lubię literaturę angielską. „Dziwne losy Jane Eyre” urzekają! To książka, która zaskakuje swoją fabułą, rozbudza mnóstwo emocji do bohaterów! To kolejna piękna kreacja kobiety, która potrafi wyrazić swoje zdanie w czasach, które bardziej sprzyjały mężczyznom.

Bohaterką powieści jest Jane, której rodzice zmarli, gdy była na tyle mała, że nie pamięta nic z tego okresu. Sierotkę przygarnął wuj, który niedługo po tym podzielił los jej rodziców, ale wcześniej kazał poprzysiąc swej żonie, że ta zaopiekuje się dzieckiem jak własnym. Pani Reed nie miała wyjścia i przysięgając, przyjęła na siebie ogromny ciężar, jak się potem okazało. Przysięga nie została spełniona jak należy, gdyż tak ciotka, jak i trójka jej własnych dzieci dołożyli wszelkich starań by dzieciństwo Jane nie miało nic wspólnego ze szczęściem. Była stale maltretowana i gardzona, choć nie zrobiła nic złego a przede wszystkim zawsze uznawana za gorszą. Jej charakter z czasem zhardział, ona sama swym zachowaniem doprowadziła do tego, że ciotka odesłała ją do rygorystycznej szkoły. W tej szkole warunki nie sprzyjały swobodzie. Surowy jej dyrektor miał bardzo wyraźnie zasady i bezkompromisowe podejście do edukacji dziewcząt. Minęło sześć ciężkich lat i z uczennicy stała się nauczycielką, którą była w Lowood tylko przez dwa lata. Chęć zmiany popchnęła ją do napisania ogłoszenia. Zaoferowawszy swoje umiejętności nauczycielskie w gazecie, nie czekała długo na odpowiedź. Wkrótce rozpoczęła pracę guwernantki małej Adelki w posiadłości pewnego bogatego pana. Od tej pory codzienność panny Jane stała się bardziej zadowalająca.

Wydarzenia w powieści widziane są oczyma głównej bohaterki. To ona relacjonuję nam dokładnie i chronologicznie wszystkie zajścia a robi to w bardzo szczegółowy a czasami poetycki sposób. Opowiada o tym, co uważa za istotne, czasami pomija pewne okresy, które minęły bez większego wpływu na jej otoczenie. Powieść należąca do klasyki literatury angielskiej będąca jakby mieszanką kilku gatunków, bo sam romans to nie jest z pewnością. Tak więc elementy gotyku, czyli to, co tajemnicze, straszne i nadprzyrodzone przenikają się ze wspomnianym romansem, stając się przy okazji Bildungsromanem, gdyż istotnie bohaterka powieści jest młoda i jest przedstawione jej moralne i społeczne kształtowanie się jej osobowości. Całość dzieje się w początkowych dekadach dziewiętnastego wieku w północnej Anglii.

Jane w swojej narracji jest bardzo hojna. Czasami nakreśla jedynie zarys danego zdarzenia czy też napotkanej osoby tak by czytelnik choćby z grubsza wiedział z kim lub czym ma do czynienia, ale częściej dostarcza szczegółów bardzo dokładnych a przy tym podpartych jej osobistymi odczuciami. Nie ma się jednak wrażenia zupełnego subiektywizmu.

Powieść porusza kilka głównych problemów. Miłość, bo ta niewątpliwie góruje nad pozostałymi, jest przedstawiona w sposób bardzo wiarygodny. Nie jest może burzliwa, ale też nie niemożliwa. Warto wspomnieć o dość istotnym i często wspominanym fakcie, że bohaterka nie jest wybitnie urodziwa. Dlatego też nie doczytując książki do końca, można by dojść do wniosku, że to, co się wydarza między Jane a Rochesterem to takie nierealne. Im bliżej końca lub w momencie, gdy poznajemy coraz więcej faktów z życia pozostałych bohaterów, odsłania się kotara wiarygodności i rzeczywistości. Chłodna postawa Jane bardzo pragmatycznie podchodzi do wszelakich, związanych z tym uczuciem, wypadków. Może nie analitycznie, ale stara się być sprawiedliwa i czynić tak, jak wypada. Inaczej to widzi jej wybranek. W jego przypadku jest więcej intensywności w okazywaniu tego uczucia, choć pozory i początki mogą mylić. Jest też miłość do Boga, która czasem zdawać by się mogła fanatyczna. Mniej zacnymi są zjawiska poniżenia i zwykłej nienawiści. Te pojawiają się, gdy Jane ma około dziesięciu lat. Gdy jest starsza, to jest, gdy uczęszcza do szkoły, ma do czynienia ze zwykłą wrogością i rygorem.

Bohaterka powieści jest osobą spokojną, choć ku temu nie sprzyjały przeciwności losu. Wynikła z tego pewna niewzruszoność. W życiu kieruję się zasadami. Sprawiedliwa względem innych i moralna a przy tym niezapominająca o swoich pragnieniach i rozwoju intelektualnym. Niemalże niezłomna dziewczyna. Pracodawca Jane, pan Rochester to nieco tajemniczy, ale niepozbawiony ludzkich zachowań człowiek. Bywa ekscentryczny w swoich zachowaniach, co wzbudza większe zainteresowanie fabułą. Jest kluczową postacią książki. Sceny z jego udziałem, biorąc pod uwagę jego zaprzeszłą naiwność w czynach, wzruszają albo napawają radością.
St. John Rivers, Mary i Diana to kuzynostwo Jane. On jest istotą łaskawą, ale niezwykle zimną. Ambicja jego sprawia wrażenie, jakbyśmy mieli do czynienia z antagonistą, bo nie raz dał ku takiemu myśleniu powody. W pewnym momencie pokazuje, jaki jest na prawdę, co się wyłącznie dla niego liczy. Kuzynki to miłe towarzyszki dnia codziennego, gdy Jane przeżywa trudny okres, aczkolwiek jest to komplikacja innej, niż upokarzanie, natury Pani Reed, która pokazuję swoje nader okrutne wdzięki w początkach lektury to nieustępliwa zołza. W jej przypadku nie ma co się doszukiwać czy to głębszych uczuć, czy jakiejś wartości. Jej córeczki są równie paskudne w swoich zachowaniach, ale nie aż tak, jak ich brat, John. Skrywana przed światem Bertha, to pierwsza żona pana Rochestera. Jest osobą szaloną w dosłownym tego słowa znaczeniu. Musi mieć osobistą opiekunkę. Adelka, podopieczna pana, to miła dziewczynka. Uczy się chętnie z Jane, którą wręcz uwielbia. Lgnie też, rzecz jasna, do pana Rochestera, ale ten miewa swoje humory, a wtedy Adelka jest posłuszna. Są też inne postaci, które tutaj się nie pojawiły. Nie dlatego, że nie są warte uwagi. Są po prostu drugoplanowe, ale ich poznanie pozostawiam czytelnikowi. Zabierając się do przeczytania tego dzieła, możemy nastawić się na niezwykle estetyczne doznania. Słowa poprawnie oddadzą niuanse zdarzeń. Czasem wytworne, innym razem subtelne opisy gwarantują zadowolenie, jeśli czytelnik jest gotów podjąć wyzwanie, jakim niezbicie jest lektura Dziwnych losów Jane Eyre, bo można mieć mylne przeświadczenie jakoby było to zwykłe romansidło sprzed wieków albo mętny dramat jakiejś tam dziewuchy. Jeśli ktoś miłuje się w dawnych czasach, obyczajach a lubi przy tym tajemnice i motyw miłości.

Reasumując, jest to literatura piękna, którą miłośnik dobrych książek powinien przeczytać. A jeśli dodam, że siostry Brontë poruszają się literacko po podobnym terenie, to następna pozycja, po jaką sięgną ci, którzy zaznajomili się raz z twórczością Emily Bronte, będzie właśnie ta.

"Dziwne losy Jane Eyre" autorstwa Charlotte Bronte (tłum. Teresa Świderska) to pamiętnik tytułowej bohaterki. Życie Jane jest jednocześnie proste i trudne. Proste, bowiem Jane jest prostą dziewczyną. Nie potrzebuje bogatych strojów, suto zastawionego stołu czy wykwintnej służby. Dobrze się czuje z samą saobą, a decyzje jakie podejmuje są zawsze racjonalne. Z drugiej strony jest trudne, gdyż od samego początku los rzuca jej przeszkody, które są ciężką próbą dla jej charakteru. Osierocona dziewczynka, dla której nie ma miejsca w domu ciotki, która powinna się nią zaopiekować. Szkoła nie jest sielanką, lecz dzieki wytrwałości i ciężkiej pracy udaje się tam przeżyć kilka spokojnych lat. Kolejne zmiany w życiu Jane niosą ze sobą również kolejne wstrząsy, które niejednego człowieka mogłby przygnieść swoim ciężarem.

Jane jest bohaterką twardą i nieustępliwą w sprawach, które nie przeczą jej woli. Przy tym jest szczera, pełna dobroci i pokory. Cierpliwie znosi wszelkie przeciwności i jest gotowa do walki o swoje życie. Nie boi się ciężkiej pracy i nie zamierza być dla nikogo ciężarem. Jane jest przede wszystkim autentyczna.

Historia w swej prostocie jest wspaniała. Ani przesadnie ubarwiona, ani zbytnio wyeksponowana. Nie szokuje ani nie rozczarowuje. Jest dokładnie taka, jaka powinna być. Przez tę powieść się po prostu płynie. Doskonale wpisuje się klimat XIX Anglii.

4/5